کولونوسکوپی معاینه روده‌ها با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر همراه با نور و دوربین است. این روش تشخیصی می‌تواند به شناسایی مشکلات احتمالی مانند سرطان کولورکتال، پولیپ و زخم کمک کند.
پولیپها رشدهای کوچکی هستند، آنها سرطان نیستند، اما می‌توانند به سرطان تبدیل شوند. همچنین ممکن است این آزمایش را برای بررسی علت مشکلات روده، از جمله خونریزی، تغییر در حرکات روده یا سایر مشکلات انجام دهید.
کولونوسکوپی چیست؟
کولونوسکوپی روشی است که پزشک از آن برای مشاهده داخل کولون و رکتوم استفاده می‌کند. کولونوسکوپ یک لوله بلند و انعطاف پذیر به اندازه عرض یک انگشت با یک دوربین فیلمبرداری سبک و کوچک در انتهای آن است. این لوله از طریق مقعد به راست روده و روده بزرگ وارد می‌شود.
ابزارهای خاصی را می‌توان از طریق کولونوسکوپ برای بیوپسی (نمونه) یا برداشتن هر ناحیه مشکوک مانند پولیپ، در صورت نیاز عبور داد. در طول کولونوسکوپی، پزشک ممکن است نمونه‌های بافتی را برای بیوپسی یا برداشتن بافت‌های غیر طبیعی مانند پولیپ بگیرد.
روده بزرگ آخرین بخش از سیستم گوارش شما است. آب را جذب می‌کند تا مواد زائد را از مدفوع مایع به جامد تبدیل کند. روده بزرگ در بزرگسالان حدود ۵ فوت طول دارد و دارای چهار بخش زیر است:
کولون صعودی: در سمت راست شکم شما به سمت بالا امتداد می‌یابد
کولون عرضی: از کولون صعودی در سراسر بدن شما به سمت چپ امتداد می‌یابد
کولون نزولی: از کولون عرضی به سمت پایین در سمت چپ شما امتداد می یابد
کولون سیگموئید: از کولون نزولی تا راست روده شما امتداد می یابد
رکتوم به مقعد می‌پیوندد، که دهانه‌ای است که مدفوع از بدن شما خارج می‌شود.
چه افرادی به کولونوسکوپی نیاز دارند؟
همانطور که در بالا هم اشاره شد، کولونوسکوپی می‌تواند به پزشک کمک کند تا مشکلات روده بزرگ شما را جستجو کند. این‌ها شامل هرگونه علائم اولیه سرطان، بافت ملتهب (قرمز یا متورم)، زخم (زخم باز) و خونریزی مقعدی است.
کولونوسکوپی همچنین برای غربالگری سرطان کولون و سرطان رکتوم استفاده می‌شود. غربالگری شامل جستجوی سرطان در افرادی است که هیچ علامتی از بیماری ندارند. این روش همچنین می‌تواند برای بررسی کولون بعد از درمان سرطان استفاده شود.
همچنین این روش ممکن است برای بررسی و درمان برخی مشکلات زیر استفاده شود:
- پولیپ روده بزرگ
- تومورها
- زخم‌ها
- التهاب
- دیورتیکول‌ها (کیسه‌ها) در امتداد دیواره روده بزرگ
- نواحی باریک (فشرده) کولون
- هر جسمی که ممکن است در روده بزرگ باشد
همچنین ممکن است برای یافتن علت اسهال مزمن (طولانی مدت) غیر قابل توضیح یا خونریزی در دستگاه گوارش (GI) استفاده شود.
دلایل تجویز کولونوسکوپی
چند دلیل وجود دارد که ممکن است نیاز به کولونوسکوپی داشته باشید:
- برای بررسی وجود پولیپ یا سرطان روده بزرگ و راست روده
- غربالگری سرطان کولورکتال در افرادی است که علائمی ندارند. اگر در طول کولونوسکوپی نواحی غیر طبیعی دیده شود، می‌توان آنها را با بیوپسی برداشت و از نظر سرطان آزمایش کرد.
- این کار با عبور دادن ابزارهای بلند و نازک از پایین کولونوسکوپ، مانند فورسپس کوچک (موچین) برای جمع آوری نمونه‌ها انجام می‌شود.
- کولونوسکوپی غربالگری همچنین می‌تواند از برخی سرطان‌های روده بزرگ با پیدا کردن و برداشتن پولیپها (رشد روی پوشش داخلی) قبل از تبدیل شدن به سرطان جلوگیری کند.
- اگر سرطان روده بزرگ یا رکتوم داشته‌اید، می‌توان از کولونوسکوپی برای جستجوی تومورهای جدید نیز استفاده کرد.
- کولونوسکوپی همچنین می‌تواند برای جستجوی علل یا علائمی که ممکن است از سرطان روده بزرگ یا رکتوم باشد (مانند تغییرات در حرکات روده، خونریزی از رکتوم یا کاهش وزن غیرقابل توضیح) استفاده شود.
- مشکلی در روده بزرگ یا راست روده دارید که نیاز به درمان دارد
- کولونوسکوپی می‌تواند برای درمان برخی از مشکلات در روده بزرگ یا رکتوم استفاده شود. به عنوان مثال، ابزارهایی را می‌توان با کولونوسکوپی برای برداشتن پولیپ یا سایر تومورهای کوچک در روده بزرگ یا رکتوم فرستاد.
برای برخی از سرطان‌های پیشرفته که قابل برداشتن نیستند (به دلیل بزرگ بودن یا گسترش‌یافته بودن)، می‌توان از کولونوسکوپی برای قرار دادن لوله سفت و سختی به نام استنت در بخشی از کولون یا رکتوم استفاده کرد تا به باز نگه داشتن آن کمک کند.
همچنین زمانی ممکن است از کولونوسکوپی استفاده شود که آزمایشات دیگر برای تشخیص کافی نباشند. این موارد شامل موارد زیر است:
- تنقیه
- توموگرافی کامپیوتری (CT) کولونوگرافی (که کولونوسکوپی مجازی نیز نامیده می‌شود)
- آزمایش خون در مدفوع
- آزمایش DNA مدفوع
- سیگموئیدوسکوپی
مراحل انجام کولونوسکوپی
قبل از انجام آزمایش به شما داروی ضد درد و آرام بخش داده می‌شود. بعد از عمل، باید شخصی شما را به خانه برساند. آزمایش کولونوسکوپی معمولا به صورت سرپایی و در زمان تقریبی نیم ساعت انجام می‌شود. به طور کلی، کولونوسکوپی این فرآیند را دنبال می‌کند:
- از شما خواسته می‌شود که هر گونه جواهرات یا اشیایی که ممکن است در انجام آزمایش اختلال ایجاد کنند را داخل اطاق نیاورید
- از شما خواسته می‌شود که لباس خود را درآورید و لباس بیمارستان بپوشید
- از طریق آنژیو داروی آرامبخش یا مسکن به شما تزریق می‌شود
- به شما اکسیژن داده می‌شود تا نفس بکشید
- ضربان قلب، فشار خون، تعداد تنفس و سطح اکسیژن شما در طول آندوسکوپی بررسی می‌شود
- از شما خواسته می‌شود که به پهلوی چپ خود دراز بکشید و زانوهای خود را به سمت قفسه سینه بکشید
یک لوله منعطف روغن کاری شده در مقعد شما قرار می‌گیرد و به رکتوم و روده بزرگ منتقل می‌شود. ممکن است در طول عمل درد خفیف، فشار یا گرفتگی احساس کنید. یک آرام بخش برای کاهش ناراحتی شما استفاده می‌شود.
بسته به نوع بیهوشی مورد استفاده، ممکن است در طول عمل کاملاً خواب باشید. اگر بیدار هستید، ممکن است از شما خواسته شود که در حین قرار دادن لوله، نفس‌های آهسته و عمیق بکشید. این به شل شدن عضلات شکم و کاهش ناراحتی کمک می‌کند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که موقعیت خود را برای کمک به عبور لوله تغییر دهید.
ممکن است هوا به روده شما تزریق شود که می‌تواند دیدن سطوح داخلی را آسان تر کند. همچنین ممکن است از جت آب برای تمیز کردن پوشش روده بزرگ استفاده شود.
پزشک بطور کامل و دقیق روده بزرگ شما را بررسی می‌کند و ممکن است عکس بگیرد. در صورت مشاهده پولیپ، ممکن است خارج شود.
خطرات و عوارض کولونوسکوپی چیست؟
مانند هر روش تهاجمی، ممکن است عوارضی رخ دهد. عوارض مربوط به کولونوسکوپی شامل موارد زیر است، اما به آنها محدود نمی‌شود:
- ادامه خونریزی پس از بیوپسی (نمونه بافت) یا برداشتن پولیپ
- حالت تهوع، استفراغ، نفخ یا تحریک رکتوم ناشی از عمل یا پاکسازی مقدماتی روده
- واکنش بد به داروی ضد درد یا آرام بخش (دارویی که برای ایجاد یک اثر آرام بخش استفاده می‌شود)
- سوراخ شدن دیواره روده که یک عارضه نادر است
ممکن است خطرات دیگری در ارتباط با وضعیت خود داشته باشید. قبل از انجام عمل حتماً هرگونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.
آمادگی قبل از کولونوسکوپی
پزشک شما به طور کامل این روش را توضیح می‌دهد و به سوالات شما پاسخ می‌دهد. قبل از آزمون از شما خواسته می‌شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید. فرم را با دقت بخوانید و هر سوالی دارید، بپرسید.
دستورالعمل‌های غذایی
از یک شب قبل از انجام آزمایش نباید غذا بخورید یا مایعات بنوشید. ممکن است دستورالعمل‌های اضافی در مورد رژیم غذایی خاصی که یک یا دو روز قبل از عمل باید دنبال کنید به شما داده شود. برای جلوگیری از لغو و اطمینان از تست ایمن و مؤثر، رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک الزامی است.
پاکسازی روده
پزشک به شما دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه آماده سازی روده خود برای آزمایش می‌دهد. ممکن است از شما خواسته شود که یک ملین، تنقیه یا شیاف ملین رکتوم مصرف کنید. یا ممکن است مجبور شوید مایع خاصی بنوشید که به پاکسازی روده بزرگ کمک می‌کند.
مواردی که باید با پزشکتان در میان بگذارید!
حتما قبل از انجام کولونوسکوپی این موارد را با پزشکتان در میان بگذارید:
- اگر به هر نوع دارو، لاتکس و داروهای بیهوشی حساسیت دارید
- درباره همه داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و سایر مکمل‌ها
- اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید
- اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید
همچنین اگر از داروهای رقیق کننده خون، آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهایی استفاده می‌کنید که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد، ممکن است لازم باشد قبل از انجام آزمایش قطع شود.
بعد از کولونوسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از انجام آزمایش کولونوسکوپی، شما به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا تحت نظر باشید. روند بهبودی شما به نوع آرامبخشی که به شما داده شده بستگی دارد. هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس شما ثابت شد و بیدار و هوشیار بودید، مرخص شوید.
بعد از کولونوسکوپی معمولاً می‌توانید غذا بخورید. برخی افراد با وعده‌های غذایی کوچک و ملایم شروع می‌کنند.
نفخ، احساس درد و دفع گاز بعد از این آزمایش طبیعی است. راه رفتن و تحرک ممکن است به کاهش درد کمک کند.
حداقل تا ۲۴ ساعت نباید الکل مصرف کنید. ممکن است از شما خواسته شود که مایعات اضافی بنوشید تا آب از دست رفته را در حین آماده شدن برای آزمایش جبران کنید.
اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، با پزشکتان در میان بگذارید:
- تب و لرز
- مدفوع مکرر و خونی
- درد یا تورم شکم
- شکم سفت شده
- عدم توانایی در عبور گاز
