سلیاک یکی از بیماری های ژنتیکی و غیر واگیردار است که از نسلی به نسل بعد منتقل می شود. اگر یکی از بستگان به این بیماری مبتلا باشد امکان ابتلا فرد به میزان ۱۰ الی ۲۰ درصد می باشد. معمولاً در کودکان به محض مصرف گلوتن علائم بیماری نمایان می شوند اما در بزرگسالان علائم به تدریج ظاهری خواهند شد. در استان تهران ۱۵۰ نفر مبتلا به سلیاک شناسایی شده اند. بیماری سلیاک غیر قابل درمان است و می تواند عوارضd مانند مشکلات گوارشی و کمبود مواد مغذی را به همراه داشته باشد.
بیماری سلیاک چیست؟
سلیاک یک اختلال خود ایمن در روده باریک است که با زمینه ژنتیکی بروز پیدا می کند، در واقع بدن بیمار با مصرف گلوتن (پروتئین گندم، جو و ..) واکنش خود ایمن نشان داده و آسیب به پرزهای روده باریک را به همراه دارد. این آسیب موجب تحلیل پرز های روده و کاهش فعالیت های آنزیم روده می شود و این امر عدم جذب مواد غذایی را در پی خواهد داشت. زمانی که فرد مبتلا به سلیاک به مصرف گلوتن ادامه میدهد، صرف نظر از مقدار غذایی که مصرف می کند دچار سوء تغذیه خواهد شد به خصوص این مسئله در کودکان مانع رشد آنها می گردد. بیماری سلیاک ریسک ابتلا به سرطان روده را افزایش میدهد.
علائم بیماری سلیاک
حدود نیمی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامت و نشانه روده را تجربه نمی کنند، در واقع در این افراد قسمتی از روده دچار آسیب نشده و قادر به هضم غذا می باشد در نتیجه فرد هیچ علامتی را تجربه نخواهد کرد. (ولی این افراد نیز در معرض خطرات ناشی از بیماری قرار دارند.) علائم این بیماری شامل علائم گوارشی و غیر گوارشی می شوند که عبارتند از :
علائم گوارشی سلیاک
- اسهال
- نفخ
- کاهش وزن ناگهانی
- استئاتوره (اسهال چرب) – اسهال چرب، حجیم و رنگ پریده
علائم غیرگوارشی سلیاک
- خستگی
- افسردگی
- ریزش مو و پوسیدگی دندان
- آسیب به رشد کودک
- آتروفی (تحلیل بافت یا پوست)
- ضعف عضلانی
- شکستگیهای پاتولوژیک استخوان
- آمنوره ( اختلالات قاعدگی یا عدم خونریزی در دوران قاعدگی)
- ناباروری و سقط جنین
- تنگی پیلور ( مسیر ورود غذا به معده کوچک می شود.)
- تغییر رنگ و کبود شدن پوست
- پتشی (کمبود ویتامین K)
- درماتیت هرپتیفورم (بثوراتی خارش دار و تاول مانند)
- سوء جذب آهن و ویتامین B12 (که منجر به کم خونی می ش شود)
- سوء جذب کلسیم و ویتامین D
علائم بیماری سلیاک در خردسالان
مهمترین نشانه ای که کودکان مبتلا به این عارضه تجربه خواهند نمود، شامل موارد زیر می باشد:
- استفراغ
- اسهال مزمن (اسهال که به مدت طولانی وجود داشته باشد و به درمان جواب ندهد.)
- متورم شدن شکم
- اختلال در رشد کودک
- کاهش اشتها
- اتلاف یا تحلیل ماهیچه ای
نحوه تشخیص بیماری سلیاک
از شایع ترین روش های تشخیص سلیاک می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اندازه گیری آنتی بادی های خون از طریق آزمایش خون ( به علت پاسخ ایمنی بدن، سطح برخی از آنتی بادی ها در بدن فرد مبتلا به سلیاک زیاد است.)
- HLA تایپینگ (آزمایشی است که بر روی سلول های هسته دار بدن به منظور شناسایی بیماری های وراثتی صورت می گیرد.)
- بیوپسی دئودنوم با آندوسکوپی (تکه برداری از قسمت اثنی عشر روده با آندوسکوپی )
- تستهای تحمل خوراکی (گزیلوز و لاکتوز )
علاوه بر روش های ذکر شده یکی از راهکار تشخیصی رایج رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در این حالت می توان با بررسی علائم بهبود بیماری پی به وجود سلیاک ببریم. قبل از رعایت رژیم باید آزمایش خون و بیوپسی را انجام دهید تا تشخیص قطعی بیماری داده شود.
علت اصلی ابتلا به بیماری سلیاک چیست؟
سلیاک نوعی بیماری وراثتی است که در اثر عدم تحمل بدن نسبت به گلوتن ایجاد شده و علت اصلی ایجاد آن مشخص نیست.در برخی از موارد این بیماری از بدو تولد نمایان می شود اما در برخی دیگر به مرور یا پس از اولین جراحی، زایمان و یا ابتلا به عفونت ظاهر خواهد شد. مهمترین عاملی که خطر ابتلا به سلیاک را افزایش میدهد ابتلا یکی از وابستگان نزدیک به این بیماری است.این بیماری بین افراد سفید پوست و کشور های غربی شایع تر است به گونه ای که در کشور های غربی ۱% از کل جمعیت را فرا گرفته است. افرادی با شرایط و بیماری های زیر شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
- دیابت (نوع ۱)
- مشکلات تیروئید
- کولیت روده
- سندروم داون یا سندروم ترنر
- بیماری آدیسون
- آرتروز
درمان بیماری سلیاک
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای این بیماری شناسایی نشده است. از همین روی می توان گفت تنها راه پیشگیری از علائم و عوارض آن، رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن تا آخر عمر است. رژیم غذایی فرد مبتلا به این بیماری باید تحت نظر پزشک متخصص تغذیه صورت گیرد. برای درمان بیماران مبتلا به سلیاک باید از مصرف خوراکی هایی از جمله گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات، آرد سیب زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا پرهیز نمایند.همچنین ممکن است این افراد نسبت به تخم مرغ، روغن و شکر نیز واکنش های متفاوتی داشته باشند.از همین روی باید از مصرف غذاهای فرآوری شده نیز خودداری کنند. این افراد می توانند برای جبران ویتامین ها و املاح از خوراکی هایی مانند میوه‌ها و سبزی‌ها به صورت پخته و تازه، گوشت و لبنیات کم‌چرب، ماهی استفاده کنند.
پس از رعایت رژیم غذایی صحیح دوره بهبودی معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه به طور می انجامد و این مدت ممکن است در بزرگسالان به ۲ ماه نیز کاهش یابد.
دیدگاه بگذارید