بیماری شقاق مقعدی که به انگلیسی Anal fissure (فیشر مقعد) هم نام دارد، یکی از عارضه‌های شایع است که تقریبا همه افراد در دوره‌ای از زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. این عارضه معمولا با ایجاد علائم آزاردهنده‌ای مثل درد، سوزش و خونریزی شروع می‌شود که تحمل آن برای بیمار بسیار مشکل است.
البته در مواقع زیادی زخم و شکاف ایجاد شده بسیار جزئی است که به آن شقاق حاد گفته می‌شود و خود به خود بهبود می‌یابد. اما زمانی که این زخم عمیق باشد یا دائما عود کند، فیشر مزمن است و نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارد. بیماری شقاق در زنان، مردان و حتی کودکان قابل مشاهده است و ارتباطی با سن و سال ندارد. در ادامه به بررسی اینکه شقاق چیست؟ چه علائمی دارد، چرا به آن دچار می‌شوید و چگونه باید برای درمان شقاق اقدام کنید؟ خواهیم پرداخت:
بیماری فیشر مقعدی یا شقاق چیست؟
شقاق مقعدی در واقع ایجاد زخم و پارگی در چین خوردگی‌های دهانه مقعد است، دهانه ای که مدفوع از آن دفع می‌شود. پارگی به طور معمول در یک حلقه دایره‌ای از عضله به نام اسفنکتر داخلی مقعد گسترش می یابد. عامل اصلی این عارضه ایجاد فشار زیاد در مقعد است.
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که بطور تقریبی از هر پنج نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار فیشر می‌شود. لازم است بدانید که فیشر آنال یا زخم مقعدی حتی در کودکان هم قابل مشاهده است.
بسیاری از افراد به دلیل یبوست یا سایر عواملی که باعث فشار مقعدی می‌شود، گاها نوع حاد این عارضه را تجربه می‌کنند که یک زخم جزئی است و خود به خود بهبود می‌یابد. اما در صورتیکه دچار زخم عمیق شده باشید یا زخم شقاق هر چند وقت یکبار تکرار شود، شما به فیشر مزمن مبتلا هستید که فقط با لیزر و جراحی درمان می‌شود.
علائم فیشر هنگام دفع مدفوع تشدید می‌شوند و در نوع مزمن این بیماری، فرد به سختی عمل دفع را انجام می‌دهد.
علائم شقاق مزمن و حاد
با توجه به شباهت علائم فیشر با برخی دیگر از بیماری های مقعدی مثل بواسیر، برای تشخیص قطعی این بیماری باید به پزشک مراجعه کنید. شقاق یا فیشر مقعدی بسته به شدت و عمق زخم ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را برای بیمار ایجاد کند:
- درد در حین یا بعد از اجابت مزاج که ممکن است چند ساعت طول بکشد
- احساس گرفتگی و اسپاسم مقعدی
- مشاهده خون روشن روی مدفوع یا دستمال توالت
- سوزش و خارش مقعد که هنگام دفع تشدید می‌شود
- مشاهده یک یا چند ترک یا پارگی کوچک در پوست اطراف مقعد
- اسکین تگ یا توده پوستی کوچک در نزدیکی شقاق مقعدی
- خروج ترشحات
علت شقاق مقعد
از بین تمامی عواملی که باعث ایجاد فشار زیاد در مقعد و بروز زخم مقعدی می‌شوند، یبوست و خشکی مقعد از شایع ترین علل ایجاد این عارضه شناخته می‌شود. موارد دیگری که به عنوان علت شقاق شناخته می‌شوند شامل موارد زیر است:
- یبوست مزمن
- اسهال مزمن
- آسیب های مقعدی
- بارداری یا زایمان
- بیماری کرون
علل دیگری نیز وجود دارد که کمتر شایع هستند، مانند:
- سرطان
- اچ پی وی یا زگیل تناسلی
- بیماری‌های روده
- عفونت های مقاربتی (STIs)، مانند تبخال تناسلی
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به شقاق هستند؟
می‌توان گفت این عارضه در زنان باردار یا زنانی که تازه زایمان کرده‌اند، افراد مسن که عضلات کف لگن آنها تضعیف شده یا گردش خون در نواحی رکتوم و آنورکتال کاهش پیدا کرده و افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مثل سندروم روده تحریک پذیر دارند، بیشتر در معرض ابتلا به فیشر هستند.
همچنین افرادی که به واسطه شغلشان تحرک کمی دارند و بیشتر روز را در حالت نشسته‌اند، به دلیل کاهش حرکات روده و ابتلا به یبوست ممکن است به این عارضه دچار شوند. البته نمی‌توان نقش تغذیه را هم در پیشگیری یا ایجاد این عارضه نادیده گرفت.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هنگام دفع مدفوع علائمی مثل خونریزی و درد را تجربه کردید و این علائم چندین بار تکرار شد، حتما برای بررسی علت و تشخیص قطعی به دکتر متخصص مراجعه کنید. زیرا اگر شقاق حاد باشد و به موقع تشخیص داده شود، ممکن است بدون جراحی و با استفاده از دارو و پماد درمان شود.
بیماران معمولا نمی‌دانند که برای تشخیص و درمان شقاق به چه دکتری مراجعه کنند؟ مراجعه به دکتر جراح عمومی یا متخصص بیماری‌های کولورکتال بهترین انتخاب برای تشخیص و درمان همزمان این بیماری است.
بیشتر بخوانید: دکتر شقاق در تهران
نحوه معاینه و تشخیص فیشر
معمولا زخم شقاق یا فیشر به راحتی و برای خود بیمار هم قابل مشاهده است. بنابراین پزشک با انجام معاینه فیزیکی می‌تواند بیماری شما را تشخیص دهد. برای انجام این معاینه بیمار به حالت سجده یا به پهلو روی تخت قرار می‌گیرید تا دهانه مقعد به راحتی قابل مشاهده باشد.
اگر زخم در داخل کانال مقعد ایجاد شده باشد و یا پزشک نیاز به بررسی بیشتر علت ایجاد فیشر مقعدی داشته باشد، یکی از معاینات و آزمایشات زیر انجام می‌شود:
- آنوسکوپی
- کولونوسکوپی
- بیوپسی
- سیگموئیدوسکوپی
راه‌های درمان
همانطور که در بالا اشاره کردیم، شقاق حاد در مراحل ابتدایی و با رعایت برخی نکات ساده می‌تواند بهبود یابد. اما فیشر مزمن نیاز به انجام روش‌های پزشکی مثل جراحی و لیزر دارد. راه‌های زیادی برای درمان وجود دارد که با توجه به شرایط بیماری و تشخیص پزشک بهترین روش تجویز می‌شود.
از بین تمام روش‌های جراحی، درمان شقاق با لیزر یکی از بهترین روش‌های حال حاضر شناخته می‌شود که بسیار هم مورد استقبال بیماران قرار گرفته است.
سوالات متداول درباره بیماری شقاق