بیماری فیستول مقعدی چیست؟ یک عارضه عفونی است که اغلب در ناحیه مقعد و نشیمنگاه ایجاد می‌شود و با ایجاد یک تونل میان دو عضو از بدن، یک مسیر و ارتباط غیر طبیعی ایجاد میکند. بسیاری از مبتلایان درک درستی از این بیماری ندارند و آن را با آبسه اشتباه می‌گیرند.
ممکن است این عارضه به دنبال عفونت درمان نشده آبسه مقعدی ایجاد شود، اما با آبسه متفاوت است. در ادامه به بررسی علت، علائم و انواع و راه‌های درمان فیستول مقعدی آن خواهیم پرداخت:
فیستول چیست؟
فیستول مقعدی به عنوان یک تونل عفونی تعریف می‌شود که بین پوست و دهانه عضلانی انتهای مقعد ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد، این عارضه نتیجه عفونت‌هایی است که از غده مقعدی شروع می‌شود. اگر این عفونت‌ها به موقع درمان نشود، مزمن شده و باعث آبسه‌های مکرر مقعدی می‌شود.
بیشتر از ۴۰ درصد افرادی که آبسه مقعدی دارند، به فیستول مبتلا می‌شوند. اتصال و مسیر غیر طبیعی که میان اعضای مقعد ایجاد شده، معمولا پر از عفونت است و اگر به موقع برای درمان آن اقدام نکنید ممکن است تعداد مسیرهای فیستول مقعدی بیشتر و روند درمان پیچیده تر شود.
انواع فیستول مقعدی
معمولا با توجه به محل دقیق اتصال ایجاد شده در مقعد، نوع فیستول تعیین می‌شود. این عارضه را می‌توان به دو نوع ساده و پیچیده تقسیم کرد که انواع مختلف آنها به شرح زیر است:
- اینتر اسفنکتریک : این نوع اتصال از بین عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی شروع می‌شود. ولی مسیر فیستول از اسفنکتر داخلی عبور کرده و در نزدیکی دریچه مقعد به پایان می رسد.
- اکسترا اسفنکتریک : در این نوع تونل ایجاد شده از راست روده شروع شده و انتهای آن به پوست اطراف مقعد امتداد می‌یابد.
- سوپر اسفنکتریک : در این نوع مسیر بیماری از مابین اسفنکتر داخلی و خارجی شروع شده و به سمت بالا گسترش می‌یابد و در نزدیکی دریچه مقعد به پایان می‌رسد.
- ترانس اسفنکتریک : این نوع از مابین اسفنکتر داخلی و خارجی شروع شده و مجرای با عبور از اسفنکتر خارجی به پوست اطراف ناحیه مقعدی می رسد.
- زیر مخاطی : این نوع فیستول سطحی است و از مخاط مقعد عبور میکند.
علائم بیماری فیستول
گاهی وجود شباهت در علائم ظاهری فیستول مقعدی و هموروئید، باعث می‌شود این بیماری‌ها با هم اشتباه گرفته شود که در نهایت منجر به درمان های نامناسب می‌شود.
علائم فیستول مقعدی ممکن است به طور گسترده در افراد متفاوت باشد. در حالی که برخی ممکن است علائم متناوب را تجربه کنند. اگر علائم و نشانه‌های هشداردهنده این بیماری ظاهر شد، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی بود تا امکان تشخیص دقیق و درمان‌های مؤثر در زمان مناسب را قبل از پیشرفت بیماری و بروز عوارض فراهم کند.
- درد و تورم در اطراف مقعد یا باسن
- خروج ترشحات چرکی یا خونی از سوراخ اطراف مقعد
- خارش پوست یا تحریک پوست اطراف مقعد
- آبسه های مکرر مقعد که معمولاً با اجابت مزاج باعث درد می‌شوند
- تب، لرز و احساس خستگی عمومی
علت فیستول مقعدی چیست؟
علت اصلی ایجاد فیستول مقعدی گرفتگی غدد مقعد و عفونت آبسه است. حدود ۵۰ درصد از این آبسه‌ها می‌توانند به فیستول تبدیل شوند. سایر شرایطی که ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند، عبارتند از:
- بیماری کرون (یک بیماری التهابی روده)
- برخی از بیماری‌های مقاربتی، به عنوان مثال سیفلیس و کلامیدیا
- برخی از بیماری‌های عفونی، به عنوان مثال اکتینومایکوز و سل
- سرطان مقعد یا نوع خاصی از سرطان پوست که در اطراف ناحیه مقعد ایجاد می‌شود
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به فیستول هستند؟
معمولا افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای و عفونت آبسه را تجربه می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. البته سابقه خانوادگی هم در ابتلا به این بیماری بی تاثیر نیست. معمولا مبتلایان به این بیماری، افراد بین ۲۵ تا ۵۰ سال هستند. افرادی که به بیماری‌های جنسی و عفونت‌های مقاربتی مبتلا هستند هم بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
معاینه و تشخیص
اگر پزشک فکر کند که به این بیماری مبتلا هستید، در مورد سابقه پزشکی شما می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. برخی از فیستول‌ها به راحتی قابل تشخیص هستند اما برخی دیگر پیچیده اند و برای تشخیص نیاز به بررسی و معاینه دقیق تر دارند.
پزشک شما به دنبال علائم ترشح عفونت یا خونریزی خواهد بود. مجرای این بیماری گاهی اوقات خود به خود بسته و مجدد باز می‌شود.
مطلب مرتبط: بهترین جراح فیستول در تهران
احتمالا پزشک در طول معاینه فیزیکی، به دنبال شکاف فیستول در نزدیکی دهانه مقعد شما خواهد بود. او ممکن است روی ناحیه مورد نظر فشار بیاورد تا ببیند آیا درد دارد یا خیر و آیا چرک بیرون می‌آید؟ ممکن است از روش های مختلفی برای کمک به تشخیص استفاده شود، مانند:
- پروب فیستول: یک پروب بلند و نازک از طریق دهانه بیرونی فیستول هدایت می شود. ممکن است رنگ مخصوصی تزریق شود تا مسیر ایجاد شده مشخص شود.
- آنوسکوپ: این یک دوربین ویژه است که برای بررسی داخل کانال مقعد شما استفاده می‌شود.
- تصویربرداری: که ممکن است شامل سونوگرافی باشد که با استفاده از امواج صوتی تصویری از ناحیه مقعد ایجاد میکند. یا ممکن است شامل یک MRI باشد که با استفاده از آهنرباهای مخصوص و کامپیوتر، از آن ناحیه عکس می گیرد.
آیا عوارض فیستول خطرناک است؟
درمان عارضه‌های عفونی مثل فیستول هر چقدر زودتر انجام شود، خطر پیشرفت و گسترش عفونت کمتر می‌شود. درمان نکردن این بیماری با عوارضی مثل بیشتر شدن تعداد مسیرهای عفونی و پیچیده تر شدن و همچنین خطر گسترش بیماری به سایر اعضای بدن همراه است.
زمانی که بیمار دچار تب و لرز شود، یعنی عفونت به سایر اندام‌ها و شاید خون راه پیدا کرده که این مورد بسیار خطرناک است و البته به ندرت اتفاق می‌افتد.
عوامل تشدید کننده
می‌دانید که درمان فیستول با خود مراقبتی و درمان‌های خانگی و دارویی امکان پذیر نیست اما انجام برخی راهکارها می‌تواند به درمان علائم بیماری و کاهش عفونت و برعکس تشدید بیماری و افزایش علائم آن کمک کند. در این قسمتی به عواملی اشاره می‌کنیم، که زمینه را برای تشدید بیماری فراهم میکند.
- بی توجهی به درمان : اگر بیمار هرچه سریع تر برای درمان و رفع عفونت اقدام نکند، بیماری شدت گرفته و عفونت آن گسترش می یابد، که به طبع فرآیند درمان را با اختلال مواجه خواهد نمود.
- عدم درمان یبوست : بیماران مبتلا به فیستول باید از ایجاد یبوست پیشگیری کنند، زیرا یبوست می‌تواند بیماری را شدت ببخشد. رعایت رژیم غذایی سرشار از فیبر و مصرف کافی آب به درمان یبوست کمک میکند.
- عدم رعایت بهداشت : در مورد این بیماری رعایت بهداشت بسیار تاثیر گذار است زیرا ممکن است عفونت شدت یابد و نشانه‌های بیماری نظیر خارش و سوزش تشدید شوند.
- وسواس در بهداشت : دسته‌ای دیگر از بیماران هستند که علائم این بیماری مانند ترشحات آنها را آزار داده در نتیجه به طور مداوم ناحیه را شستشو داده و با دستمال زبر خشک می‌کنند؛ این امر موجب تشدید بیماری می‌شود و عفونت و خارش مقعد را افزایش خواهد داد.
راه‌های درمان فیستول
برای درمان فیستول مقعدی معمولاً جراحی لازم است، زیرا این عارضه عفونی است و خود به خود بهبود نمی‌یابد. در حال حاضر روش‌های نوینی مثل لیزر تا حد زیادی جایگزین جراحی فیستول شده است. بهترین گزینه برای شما بستگی به موقعیت بیماری دارد و اینکه آیا این این عارضه فقط یک کانال است یا در جهات مختلف منشعب می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است برای کمک به تعیین بهترین درمان، نیاز به معاینه اولیه از ناحیه، تحت بیهوشی عمومی داشته باشید. جراح در مورد گزینه‌های موجود و اینکه فکر میکند کدام گزینه برای شما مناسب است با شما صحبت خواهد کرد. رایج ترین روش‌های درمان فیستول شامل موارد زیر است:
- درمان فیستول با لیزر
- جراحی فیستولوتومی
- روش استن یا ستون
- پلاگین بیولوژیکی
- تزریق چسب فیبرین
هدف از جراحی، از بین بردن علائم بیماری و در عین حال اجتناب از آسیب به ماهیچه‌های اسفنکتر است. زیرا آسیب به ماهیچه‌هایی که مقعد را باز و بسته میکند به طور بالقوه می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل روده (بی اختیاری روده) شود.
چه راهی برای پیشگیری از فیستول وجود دارد؟
نمی‌توان راهکار قطعی برای پیشگیری از این بیماری پیشنهاد داد، اما با پیشگیری از ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای می‌توان ریسک ابتلا به فیستول را تا حدی کاهش داد. برخی از مراحلی که می‌تواند به فرد در پیشگیری از فیستول مقعدی کمک کند به شرح زیر است:
- مصرف مایعات فراوان و یک رژیم غذایی غنی از فیبر برای پیشگیری از یبوست
- پرهیز از برقراری رابطه جنسی
- تمرینات منظم
- در صورتی که به آبسه و عفونت مبتلا شدید، خیلی سریع برای درمان به پزشک مراجعه کنید
من پنج ساله به فیستول مبتلا شدم ولی شرایط جراحی ندارم لطفا راهنماییم کنید چجوری میتونم درمانش کنم
سلام
درمان فیستول فقط با جراحی و لیزر ممکن هست و راه دیگه‌ای برای درمانش نیست دوست عزیز
سلام من پارسال آبسه مقعدی داشتم و با دارو خوب شد اما الان انگار عود کرده و سرباز کرده و عفونت ازش میاد ممکنه فیستول شده باشه؟
سلام
احتمالش هست اما بعد از معاینه میشه تشخیص نهایی داد
به هر حال باید زودتر پیگیری کنید چون عفونت پیشرفت میکنه